De reis van
Jan Spanjaard
Tijdens de studiereis naar Edinburgh van 11 tot en met 13 april 2024 was Jan Spanjaard spreker van de cursus ‘Contracten- en procesrecht praktisch belicht’. Deze reis bood meer dan alleen juridische inzichten; we leerden Jan ook nòg beter kennen, zowel binnen als buiten de advocatuur.
Van contracten tot cultuur:
de Reis van Jan Spanjaard naar Edinburgh.
Ongeveer 14 jaar geleden, ergens tussen 2009 en 2011, begon ik met het geven van cursussen bij AvdR. Door de opkomst van webinars en mijn vaardigheid in het inspreken ervan, groeide onze samenwerking gestaag. In 2016 kreeg ik de kans om voor het eerst mee te gaan naar een buitenlandse cursus, in Cambridge. Ik herinner me het bezoek aan het Imperial War Museum in Duxford nog levendig. In 2023 volgde Oxford, waar we 'real tennis' zagen, een oervorm van tennis waaruit moderne varianten zoals padel en squash zijn voortgekomen. Dit soort belevenissen maken deze reizen geweldig. Etienne, als ware anglofiel, weet deze trips fantastisch te organiseren! Zo'n reis is voor mij veel meer dan alleen een cursus; het is een bijzondere ervaring.
Toen ik werd gevraagd om te spreken tijdens de cursus in Edinburgh, hoefde ik daar niet lang over na te denken. Edinburgh is een stad die al lange tijd op mijn verlanglijstje stond, dat maakte de keuze extra makkelijk. Schotland heeft diepgewortelde protestantse roots, en er zijn opvallende overeenkomsten tussen de Nederlandse en Schotse mentaliteit; beide culturen waarderen hard werken en vastberadenheid. De directheid en ongepolijstheid van de Schotse mentaliteit voelen voor mij vertrouwd, ook de directe humor en zelfspot laten de Nederlander zich thuisvoelen.
Edinburgh heeft voor mij veel juridische relevantie. Ik zie de stad, en Schotland in het algemeen, als een brug tussen het Europese vasteland en het Britse eiland. Engeland en Wales hanteren hun eigen rechtssysteem, het common law-systeem, met relatief weinig wetten. De Schotten hebben echter het continentale rechtssysteem overgenomen maar met veel Engelse jurisprudentie erin verwerkt. Deze combinatie creëert een unieke mix die een ideale verbinding vormt tussen het Europese vasteland en “wicked Albion”!
De eerste middag van mijn reis in Edinburgh begon met mijn bezoek aan Tynecastle Park, het stadion van de voetbalclub Hearts of Midlothian. Hearts is een oude club en bestaat al sinds 1874. Zoals vrijwel iedere voetbalclub in Groot-Brittannië bulkt de club van traditie en mooie anekdotes. Een inspirerend citaat dat groot in de catacomben hangt en mij altijd zal bijblijven, is "Blood does not show on a maroon jersey". Dit citaat is afkomstig van John Cumming, de aanvoerder van Hearts of Midlothian in de jaren 50 van de vorige eeuw. Tijdens de Schotse bekerfinale tegen rivaal Celtic kreeg hij, onbewust weliswaar, een klap in zijn gezicht, waardoor hij hevig bloedde. Nadat hij van het veld was gestuurd, veegde hij het bloed van zijn gezicht met een spons en keerde terug naar het veld, waarna hij deze legendarische uitspraak deed. Voor mij symboliseert dit een 'kop omhoog en doorgaan’-mentaliteit, wat Schots voetbal voor mij vertegenwoordigt. Daarin zie ik veel overeenkomsten met mijn werk in de advocatuur; beide vereisen toewijding, zelfverbetering en een drang om te winnen. Echter, in de rechtszaal doseer ik mijn passie meer dan op het sportveld. Als sportliefhebber en sporter kan ik ongeremd zijn en ook wel eens over het randje gaan, maar in mijn werk moet ik rekening houden met professionele etiquette.
Sport heeft altijd een centrale rol gespeeld in mijn leven, van mijn vroege jeugd tot nu als advocaat en academicus. Als kleine jongen ging ik kijken naar mijn vaders voetbalwedstrijden. Hij speelde bij Pancratius in Badhoevedorp op een bedenkelijk niveau, maar deze ervaringen vormden wel de basis voor mijn passie voor sport, die alleen maar is gegroeid naarmate ik ouder werd. In mijn studententijd beoefende ik wedstrijdzwemmen en waterpolo op hoog niveau bij een eredivisieclub. Ik deed zelfs een poging om de Olympische Spelen van 2004 te halen, hoewel dat niet mocht baten. Desondanks koester ik de mooie herinneringen aan die tijd. Tegenwoordig zijn mijn ambities in de sport eenvoudiger: gezond blijven en plezier hebben. Tijdens de wekelijkse wedstrijden met mijn vrienden ben ik nog steeds even fanatiek als vroeger, alleen wat minder snel! Mochten er toch werkverplichtingen zijn, gaan die natuurlijk voor. Gelukkig kan ik daarin een goede balans vinden, want sport helpt me ontspannen na een drukke dag op kantoor.
De volgende dag begon ik met een stevig ontbijt in het Radisson Blu, ons verblijf en tevens de locatie waar ik mijn lezing over contractrecht zou geven. ‘Algemene voorwaarden’ blijft voor mij fascinerend om over te spreken, vanwege de schijnbare eenvoud en verborgen complexiteit van het onderwerp. Een beetje zoals de haggis die we bij het ontbijt konden nemen. Wat op het eerste gezicht simpel lijkt, onthult bij nader inzien diepere lagen waarin je jezelf kunt verliezen. Daarnaast probeer ik in mijn cursussen niet alleen de juridische inhoud over te brengen, maar ook de actualiteit te belichten. Up-to-date blijven is namelijk superbelangrijk in de advocatuur. Je moet op de top van je kunnen presteren, en om dat te doen, moet je jezelf altijd blijven ontwikkelen. Het is een cliché, maar als je ophoudt beter te worden, houd je ook op goed te zijn.
“Ik gooi gewoon een steen in de vijver en dan zie ik welke golven er ontstaan.”
Mijn pad naar het lesgeven begon al tijdens mijn specialisatieopleiding. Een van mijn docenten merkte op dat mijn aanpak bij het beantwoorden van huiswerkvragen opvallend 'bijdehand' was, in positieve zin. Hij stelde voor om samen een artikel te schrijven, waarmee ik mijn eerste stappen zette in het schrijven en uiteindelijk ook in het lesgeven. In het begin voelde het lesgeven wat onwennig aan, en als ik nu terugkijk, kan ik alleen maar lachen en denken: 'Wat een prutser was ik toen!' Maar zoals bij alles geldt; oefening baart kunst. Naarmate ik vaker voor de klas stond, werd het lesgeven steeds natuurlijker. Ik leerde om losser te zijn en de druk los te laten om alles beter te moeten weten dan mijn cursisten. Belangrijker nog was het besef dat het niet draait om het eendimensionaal overdragen van kennis, maar om het prikkelen van de cursisten om zelf na te denken. Mijn aanpak draait dan ook om het stellen van vragen, niet om het verstrekken van antwoorden. Juist daardoor ontstaan de boeiendste discussies. Sommige docenten starten een discussie met een vooropgezet idee van de richting waarin deze moet gaan. Ik gooi gewoon een steen in de vijver en dan zie ik welke golven er ontstaan. Ik zie mijn rol als spreker dan ook als een katalysator voor discussie en reflectie.
Later die avond zijn we met de taxi naar het Prestonfield House gegaan voor het galadiner. Het is interessant om te zien hoe een locatie invloed kan hebben op de ervaring. Het prachtige landhuis ligt wat verder weg van het centrum. Hierdoor geeft het een gevoel van exclusiviteit en luxe. Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat een galadiner van een buitenlandse cursus meer is dan alleen een leuk feestje. Het is eigenlijk een cruciaal onderdeel van het netwerkproces. De informele setting biedt niet alleen ruimte voor persoonlijke groei, maar stelt je ook in staat om waardevolle connecties te leggen binnen de juridische gemeenschap. Zo kwam ik in gesprek met mensen waarvan ik dacht: ‘hé, misschien is het interessant om samen eens zakelijke kansen te verkennen!’. Als advocaat begrijp ik maar al te goed hoe belangrijk het is om een sterk professioneel netwerk op te bouwen. Het opent deuren naar nieuwe samenwerkingen, laat je ervaringen delen en vergroot daarmee je kennis.
Naast het galadiner heb ik ook enorm genoten van de andere gelegenheden waarbij we samenkwamen en connectie maakten tijdens deze reis. Op deze manier leerde ik mooie nieuwe mensen kennen en haalde ik de banden met oude kennissen aan. Het samen reizen, de gesprekken tijdens het ontbijt en de koffiepauzes tussen de cursussen door zijn prachtige momenten om elkaar te leren kennen, op een net weer wat andere manier. Het zijn juist deze alledaagse, informele momenten die de reis zo bijzonder maken.